Warsztaty z dochodzeń popożarowych
"Przyczyny pożarów w pojazdach mechanicznych"
FIW 02/2008
W dniach 21-22 listopada 2008 r. w SA PSP w Poznaniu zorganizowano drugie warsztaty z zakresu ustalania przyczyn powstawania pożarów (FIW 02/2008). Tym razem tematyką spotkania ekspertów w tej dziedzinie były przyczyny pożarów w pojazdach mechanicznych. Warsztaty poprowadził Piotr Guzewski. Zajęcia z wybranych tematów przeprowadzili eksperci z Centrum Szkolenia Motoryzacji w Poznaniu oraz Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji w Warszawie.
Studium szczególnych przypadków omówił Tomasz Wiśniewski oraz uczestnicy warsztatów, którzy zgodnie z przyjętą wcześniej formułą tych spotkań zaprezentowali swoje własne doświadczenia na polu dochodzeń popożarowych, osiągnięcia a czasami porażki. Szczegółowy program spotkania zamieszczono w tabeli nr 1.
W warsztatach wzięło udział 15 osób reprezentujących biegłych z list sądów okręgowych, ekspertów prywatnych oraz z jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej. Dla uczestników przygotowano wiele ciekawych materiałów dotyczących budowy pojazdów oraz prezentujących przyczyny i rozwój pożarów we współczesnych konstrukcjach samochodów osobowych.
 |
| Materiały z warsztatów FIW 02/2008 przygotowane dla uczestników. |
Duża różnorodność konstrukcji pojazdów, wyrafinowana elektronika, systemy zasilania paliwowego oparte na paliwach tradycyjnych i alternatywnych powodują, że w dzisiejszych czasach każdy spalony pojazd stanowi wielkie wyzwanie dla eksperta mającego ustalić przyczynę pożaru. Bardzo często do oględzin współczesnego pojazdu ekspert musi się wcześniej przygotować poprzez zapoznanie się z ogólną budową konkretnego modelu. Dodatkowe trudności w pracy biegłego wynikają z bardzo małej powierzchni miejsca prowadzenia oględzin oraz zagrożeń od specyficznych urządzeń i podzespołów montowanych w pojazdach, na które można się natknąć przy prowadzeniu prac w jego wnętrzu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku pojazdów, które nie uległy całkowitemu spaleniu.
Warsztaty przeprowadzono przy współudziale Centrum Szkolenia Motoryzacji w Poznaniu. Zajęcia z zakresu budowy układów elektronicznych i budowy układów paliwowych pojazdów oraz potencjalnych miejsc, w których odnotowano pożary omówił pionier polskiej mechatroniki pojazdowej i założyciel Akademii Mechatroniki Pojazdowej w Poznaniu p. Ryszard Kędzia. Na zajęciach zaprezentowano przykładowe podzespoły, które przyczyniły się do powstania pożaru lub były bliskie do jego doprowadzenia. Szczegółowo omówiono mechanizmy, które w zademonstrowanych przypadkach doprowadziły do krytycznego zdarzenia: awarii i pożaru.
 |  |
| Fot.1. Centrum Szkolenia Motoryzacji w Poznaniu. | Fot.2. Centrum Szkolenia Motoryzacji w Poznaniu. |
 |  |
Fot.3. Podstawowe układy zasilania paliwowego pojazdów. | Fot.4. Budowa wtryskiwaczy - usterki, które mogą prowadzić do niesprawności w układach wtrysku paliwa. |
Badając przyczyny pożarów w pojazdach mechanicznych należy bardzo uważnie rozpatrywać i analizować wszelkie okoliczności, które poprzedzały powstanie pożaru. Niejednokrotnie przyczyną pożaru nie jest tylko prosta niesprawność urządzenia, w którym doszło do zainicjowania procesu spalania. W licznych przypadkach do krytycznej sytuacji doprowadzał ciąg zdarzeń, wśród których było wadliwe działanie innych urządzeń lub błędy w eksploatacji wynikające z winy kierującego.
 |  |
Fot.5. Pompa paliwowa - do uszkodzenia pompy doszło podczas pracy w pustym zbiorniku paliwowym. | Fot.6. Brak chłodzenia podczas pracy pompy mógł doprowadzić do groźnego w skutkach pożaru pojazdu. |
 |  |
Fot.7. Niskonapięciowe układy elektroniczne mogą być również przyczyną powstania pożaru - komputer odpowiedzialny za pracę silnika. | Fot.8. Niskonapięciowe układy elektroniczne mogą być również przyczyną powstania pożaru - komputer odpowiedzialny za pracę silnika. |
 |  |
Fot.9. Wiązka spalonej instalacji elektrycznej z pojazdu osobowego. | Fot.10. Wiązka spalonej instalacji elektrycznej z pojazdu osobowego. |
 |  |
Fot.11. Rozrusznik elektryczny samochodu osobowego. | Fot.12. Na obudowie rozrusznika wyraźnie widoczny ślad zwarcia. |
 |  |
Fot.13. Sprzęgło od sprężarki w ukłdzie klimatyzacji - widoczne ślady spalenia sprzęgła. | Fot.14. Sprzęgło od sprężarki w ukłdzie klimatyzacji - widoczne ślady spalenia sprzęgła. |
 |  |
| Fot.15 | Fot.16 |
 |  |
Fot.17. Obudowa katalizatora ceramincznego - widoczne ślady przegrzania. | Fot.18. Obudowa katalizatora ceramincznego - widoczne ślady przegrzania. |
 |  |
Fot.19. Widoczne wypalenie wkładu ceramicznego we wnętrzu katalizatora - katalizator przyczynił się do powstania pożaru w podwoziu pojazdu. | Fot.20. Wypalony wkład ceramiczny z przegrzanego katalizatora. |
Kolejnym zagadnieniem poruszonym w tym temacie były specyficzne zagrożenia we współczesnych konstrukcjach pojazdów spowodowane systemami bezpieczeństwa biernego i towarzyszącymi im elementami pirotechnicznymi oraz butlami ze sprężonymi pod wysokim ciśnieniem gazami. Współczesne pojazdy w wielu miejscach mają zamontowane moduły zawierające elementy pirotechniczne oraz mini butle ze sprężonym azotem, helem lub argonem. Brak znajomości tego typu układów oraz nie zachowanie bezpieczeństwa podczas oględzin pojazdu, w specyficznych okolicznościach może być przyczyną powstania poważnego zagrożenia. Nie każdy wie o tym, że poduszka centralna w pojeździe zamontowana w piaście koła kierownicy lub w desce rozdzielczej naprzeciwko pasażera z przodu otwiera się z prędkością do 300 km/h. Jeśli worek poduszki w chwili napełniania napotka na drodze otwarcia jakąkolwiek przeszkodę to uderza w nią z siłą do 1 T. Dla przeciętnego człowieka takie uderzenie stanowi zagrożenie dla życia.
 |  |
Fot.21. Systemy bezpieczeństwa biernego SRS - ogólna budowa i rozmieszczenie w pojeździe. | Fot.22. Systemy bezpieczeństwa biernego w pojazdach mogą być źródłem zagrożeń podczas oględzin. |
Kolejnym tematem poruszonym podczas warsztatów były zasady oznaczeń pojazdów i niektórych jego podzespołów. W pracy biegłego jest to bardzo ważne zadanie. Pojazd poddawany oględzinom musi być jednoznacznie zidentyfikowany, takie są wymogi postępowania procesowego. Szczególnie łatwo o pomyłkę, gdy oględziny prowadzone są nie na miejscu zdarzenia, lecz na dużych parkingach, gdzie zabezpieczono pojazdy do dalszych czynności procesowych. Należy zdawać sobie sprawę, że pojazd może być kradziony, składany, układy mogą pochodzić z innych pojazdów, w tym również z kradzionych. Oczywiście ustalenie okoliczności związanych z różnicą w informacjach podawanych przez właściciela pojazdu i informacji pozyskanych podczas oględzin należy do zadań organu prowadzącego postępowanie, jednak to właśnie biegły prowadząc oględziny musi odnaleźć i spisać numer VIN pojazdu oraz numery specyficznych podzespołów, np. silnika, skrzyni biegów etc. Warto w tym miejscu zauważyć, że numer VIN znajduje się w kilku miejscach w pojeździe i biegły powinien sprawdzić, czy we wszystkich miejscach znajduje się ten sam numer. Zdarza się bowiem, że pojazd był po bardzo poważnym wypadku i po naprawie został spalony celem wyłudzenia odszkodowania od towarzystwa ubezpieczeniowego.
Podczas zajęć przekazano podstawowe informacje dotyczące metod znakowania pojazdów numerem VIN, miejsc znakowania w różnych markach pojazdów oraz metod używanych przez przestępców do fałszowania numerów VIN i metod laboratoryjnych, które mogą pomóc odczytać numer oryginalny.
Podczas warsztatów uczestnicy prezentowali własne przypadki prowadzonych spraw pożarów pojazdów mechanicznych. W grupie omawianych przypadków znalazły się również przypadki pożarów w autobusie i maszynie do ścinki drzew w lesie.
Dwóch uczestników warsztatów przyjechało z własnymi skrzynkami narzędziowymi prezentując minimalne niezbędne wyposażenie do prowadzenia ustaleń przyczyn pożarów. Omówiono również metody organizacji oświetlenia na terenie prowadzonych oględzin.
 |  |
Fot.23. Tomasz Sawicki - prezentacja podręcznej skrzynki narzędziowej biegłego/eksperta. | Fot.24. Tomasz Sawicki - prezentacja podręcznej skrzynki narzędziowej biegłego/eksperta. |
 |  |
Fot.25. Tomasz Wiśniewski - prezentacja podręcznej skrzynki narzędziowej biegłego/eksperta. | Fot.26. Tomasz Wiśniewski - prezentacja podręcznej skrzynki narzędziowej biegłego/eksperta. |
Na zakończenie warsztatów uczestnicy mieli możliwość zmierzenia się z przygotowanymi specjalnie dla nich zadaniami. Na podstawie analizy materiału poglądowego z rzeczywistych zdarzeń i postępowań grupy miały za zadanie ustalić prawdopodobną przyczynę, która w analizowanym przypadku doprowadziła do powstania pożaru. Oprócz tego należało ustalić okoliczności poprzedzające pożar oraz zaproponować kierunek dalszego postępowania.
 |  |
Fot.27. Ćwiczenia praktyczne z analizy materiału poglądowego - praca w grupach. | Fot.28. Ćwiczenia praktyczne z analizy materiału poglądowego - praca w grupach. |
 |  |
Fot.29. Ćwiczenia praktyczne z analizy materiału poglądowego - praca w grupach. | Fot.30. Ćwiczenia praktyczne z analizy materiału poglądowego - praca w grupach. |
Na zakończenie każda z grup prezentowała swoje przemyślenia na forum ogólnym. Następnie prowadzący przedstawił okoliczności zdarzenia oraz rzeczywistą przyczynę pożaru ustaloną podczas oględzin pojazdów lub w czasie postępowania procesowego.
 |  |
Fot.31. Ćwiczenia praktyczne - prezentacja ustaleń dotyczących przyczyny pożaru na podstawie analizy materiału poglądowego. | Fot.32. Ćwiczenia praktyczne - wyjaśnienie okoliczności powstania pożaru oraz kierunków prowadzonego postępowania w związku z zaistniałym pożarem. |
Kolejne spotkanie 17-18 kwietnia 2009 r. Już teraz serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych do udziału w tym spotkaniu.
Temat warsztatów FIW 03/2009:
Zagrożenie pożarowe oraz przyczyny pożarów w podziemnych zakładach górniczych na przykładzie KGHM „Polska Miedź” SA - Zakłady Górnicze „Rudna” w Polkowicach.
Piotr Guzewski
Tab.1. Program warsztatów FIW 02/2008.
Dzień pierwszy - 21.11.2008 r. (Piątek)
Dzień drugi - 22.11.2008 r. (Sobota)
Lp. | Temat | Prowadzący |
1. | Otwarcie warsztatów – wprowadzenie. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |
2. | Budowa instalacji paliwowych i elektrycznych w pojazdach mechanicznych – potencjalne miejsca pożarów. | Ryszar Kędzia – Centrum Szkolenia Motoryzacji w Poznaniu |
3. | Specyficzne zagrożenia w konstrukcji współczesnych pojazdów. | Ryszar Kędzia – Centrum Szkolenia Motoryzacji w Poznaniu |
4. | Charakterystyczne oznaczenia identyfikujące pojazdy oraz podzespoły. | Piotr Trojanowski – Centralne Laboratorium Kryminalistyczne w Warszawie |
5. | Prezentacja podręcznej skrzynki narzędziowej biegłego z zakresu ustalania przyczyn powstawania pożarów. | Tomasz Sawicki – biegły z listy Sądu Okręgowego Tomasz Wiśniewski – SA PSP w Poznaniu |
6. | Omówienie szczególnych przypadków pożarów w pojazdach mechanicznych (case study). | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu, Tomasz Wiśniewski – SA PSP w Poznaniu, Tomasz Sawicki – biegły z listy Sądu Okręgowego Marek Bukato – biegły z listy Sądu Okręgowego |
7. | Prezentacja nowej strony www z dochodzeniami popożarowymi. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |
Opracowano: 22.11.2008 (Piotr Guzewski)
Lp. | Temat | Prowadzący |
| 1. | Omówienie szczególnych przypadków pożarów w pojazdach mechanicznych (case study). | Erwin Mazur – KM PSP Gdynia Tomasz Wiśniewski – SA PSP w Poznaniu |
| 2. | Film pt. „Pożary samochodów”, cz.1 – prod.niemiecka (HUK, Krajowy Urząd Kryminalny Hessi, Komenda Policji we Frankfurcie nad Menem) – dyskusja. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |
| 3. | Film pt. „Pożary samochodów”, cz.2 – prod.niemiecka (HUK, Krajowy Urząd Kryminalny Hessi, Komenda Policji we Frankfurcie nad Menem) – dyskusja. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |
| 4. | Przykładowe pożary pojazdów osobowych – prezentacja materiału filmowego z kursu z zakresu wstępnego ustalania przyczyn pożarów FIC 01/2007. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |
| 5. | Pojazdy marki Mercedes – omówienie ogólnej budowy w tym systemów zasilania elektrycznego i paliwowego. | Jacek Gawroński – SA PSP w Poznaniu |
| 6. | Ćwiczenia w grupach - analiza materiału poglądowego z oględzin pojazdów. Określenie na podstawie analizy materiału poglądowego przypuszczalnej przyczyny pożaru. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |
| 7. | Podsumowanie i zakończenie warsztatów. | Piotr Guzewski – SA PSP w Poznaniu |